Koncepcja DIVERSITY
W 1984 r. John Oldham i Lois Morris wpadli na pomysł stworzenia nieistniejącej wcześniej systematyki typów osobowości opartej na nowej klasyfikacji zaburzeń osobowości zaproponowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Ich prace wynikały z przekonania, że wyodrębnione przez psychiatrów zaburzenia osobowości można postrzegać jako skrajne przypadki w kontinuum NORMALNYCH, INDYWIDUALNYCH różnic osobowości. Wydana w 1990 r. książka „Twój psychologiczny autoportret” została przychylnie przyjęta i zaczęła być wykorzystywana przez uczonych, klinicystów, nauczycieli, studentów, wydziały personalne firm. Precyzyjny test, pozwalający na sporządzenie własnego psychologicznego autoportretu, jest punktem wyjścia do uchwycenia unikalnego profilu swoich cech, skłonności i nawyków, zaś rozwinięcie treści na temat typów osobowości uzmysławia każdemu, co może w sobie zmienić, a co powinien po prostu poznać, zaakceptować i nauczyć się z tym żyć. Tym, co nas do koncepcji Oldhama i Morris oraz typologii przez nich zaproponowanej przekonało, są jej fundamenty. Autorzy nie stworzyli bowiem kolejnej pseudoteoryjki, pustej merytorycznie, za to dobrze opakowanej i przygotowanej do natychmiastowej sprzedaży hurtowej.
Klasyfikacja Oldham’a i Morris pozwala określić własny wzór osobowości i zrozumieć jego przejawy w sześciu kluczowych sferach życia: związków i miłości, pracy, Ja, emocji, samokontroli, impulsów oraz poczucia rzeczywistości. Czternaście typów osobowości, które wyodrębnili autorzy, to powszechnie występujące, w pełni normalne kategorie ludzkiego funkcjonowania.
Nasz typ osobowości to zasada, która porządkuje nasze życie i wyznacza jego kierunek. To system obejmujący wszystkie nasze cechy charakterystyczne, odczucia, myśli, postawy, typowe zachowania oraz mechanizmy radzenia sobie z problemami. Wyznacza on niepowtarzalny wzór działania naszej psychiki. Osobowość jest jak talia kart. Karty są rozdawane w chwili poczęcia (geny – podstawy osobowości są dziedziczne), ale to doświadczenia życiowe decydują o tym, które z nich zostaną wyłożone na stół, a zatem jaka jest nasza rzeczywista natura. Chociaż nikt nie wynalazł dotąd „kryształowej kuli”, za pomocą której można by przewidzieć, jak ktoś „zagra” w konkretnej sytuacji, to badania pokazują, że nawet u starszych ludzi można spodziewać się gry zgodnej z ich osobowością. Większość ludzi posiada wzory osobowości dostatecznie elastyczne, by radzić sobie z wymaganiami, jakie życie stawia przed nimi. Potrafią przystosować się do zmian. Nasz typ osobowości warunkuje nasze przeżycia, determinuje naszą egzystencję. Możemy nauczyć się dokonywać samodzielnie niewielkich zmian w osobowości, jeśli zrozumiemy jej strukturę i dowiemy się, jak wkroczyć w ten system i go lepiej wyregulować.
Nazwy poszczególnych typów zawierają kwintesencję stylu funkcjonowania oraz stosunku do wielu sfer życia człowieka. Jednocześnie kojarzą się z cechami, których na co dzień doświadczamy w relacjach z ludźmi lub opisując siebie i innych. Kiedy więc słyszymy Oddany – od razu oczyma wyobraźni widzimy osobę w sposób szczególny ukierunkowaną na relację z drugim człowiekiem. Pewny Siebie przywodzi nam na myśl osoby zdecydowane, świadome własnej wartości, a Niezwyczajny – kogoś, kto z trudem daje się ująć w schematy. Tak więc nazwa każdego profilu osobowości niesie ze sobą ważną informację.
W tym miejscu pragniemy zwrócić szczególną uwagę na nazwę jednego typu, w dotychczasowych tłumaczeniach na język polski określanego jako „Awanturniczy”. Termin ten kojarzy się ewidentnie pejoratywnie, najczęściej ze skłonnością do prowokowania awantur, kłótliwością, agresją i destrukcją. Podjęliśmy decyzję, iż dla lepszego i bardziej adekwatnego zrozumienia jego motywacji i zachowań, przyjmiemy i będziemy stosowali termin „Przygodowy”.
Obecnie kierując się tą samą intencją, prowadzimy analizy związane z nazwą typu „Wrażliwy”. Jego niższy poziom na wykresie psychologicznego autoportretu notorycznie wywołuje u osób wypełniających test zdziwienie i sprzeciw. Wynikają one z konotacji terminu „wrażliwy” w naszym języku i kulturze z określeniami „empatyczny”, „wspierający”, „gotowy do pomocy”, „czuły na krzywdę drugiego człowieka”. Dlatego też, o ile nadal używamy nazwy „Wrażliwy”, w najbliższej pozycji książkowej, zaproponujemy zamianę nazwy „Wrażliwy” na bardziej odpowiadający jego charakterystyce.
SIŁA RÓŻNORODNOŚCI
Szczególnie istotnym i bliskim nam oraz autorom koncepcji jest podejście kładące silny nacisk na zrozumienie, że żaden z typów nie jest dobry ani zły. Wszystkie są normalne, posiadające mocne jak i potencjalnie słabsze strony, których warto być świadomym oraz które można modyfikować. Autoportret jest również narzędziem pomagającym wszystkim osobom, a szczególnie menedżerom, zrozumieć i zaakceptować – i co najważniejsze – docenić różnorodność ludzi, a tym samym podwładnych, współpracowników i przełożonych.
Wielu naszych studentów po zapoznaniu się z koncepcją dokonuje kopernikańskiego odkrycia, że wiele zachowań innych ludzi, które z takim trudem przychodzi im znosić, nie wynikają ze złej woli czy też negatywnego nastawienia wobec nich, a są jedynie odblaskiem osobowościowej konstytucji każdego człowieka.
Każdy z nas wie, że zdecydowanie lepiej czujemy sie w obecności podobnych do nas. Zawsze będzie nam bardziej po drodze z osobami, z którymi łączy nas język, narodowość, wyznawane wartości, poglądy religijne, gust muzyczny czy filmowy. Chcemy być właścicielami idealnej mikstury osobowościowej, a co za tym idzie otaczać się podobnymi i współpracować z nimi.
Bez względu na to jak ciężko staramy się uzyskać ten stan, upodobnić się do innych, znaleźć idealnie odzwierciedlający nas zespół czy też mityczną „drugą połówkę”, okazuje się, że na każdym kroku spotykamy różnice. Różnimy się co do sposobu doświadczania uczuć oraz głębokości ich przeżywania, źródeł stresu oraz strategii tonizowania go, a także radzenia sobie z sytuacjami konfliktowymi. Odmiennie podchodzimy do realizacji zadań, komunikowania się, zarządzania sobą w czasie, dążeń zawodowych czy czynników motywujących. A to jedynie niektóre kategorie, wymagające specjalnego, niuansowego podejścia, szczególnie w sferze zarządzania.
Zachęcamy do podjęcia wyzwania, przyjrzenia się i poznania owych na pozór tajemniczych i skomplikowanych szyfrów różnicujących ludzi i uświadomienia sobie, że możemy owe kody zrozumieć i radzić sobie z nimi.
Jest jednak warunek, którym jest wejście na ścieżkę rozwoju oraz pogłębiania wglądu umożliwiającego zidentyfikowanie postaw oraz cech, które konstytuują czternaście typów osobowości. Jeśli nauczysz się, w jaki sposób funkcjonuje każdy z nich, a więc poznasz mapę myślenia, odczuwania i zachowania, tajemnica zarządzania różnorodnością stanie przed tobą otworem, a dotarcie do innych będzie bardziej naturalne i proste.
